De ‘excuus allochtoon’ sterft uit

„Dat kun je mij wel verwijten, maar ik zal nooit vergeten wie mij gekozen hebben. Met die mensen houd ik veel contact. Ik kom bij Turkse verenigingen, in de mos­kee. Andere allochtone raadsleden durven daar niet zo voor uit te ko­men. Ze weten dat dat niet altijd gewaardeerd wordt, binnen welke partij dan ook”, zegt Isik. Hij kwam in 2006 met 751 voorkeurs­stemmen in de Eindhovense raad.

Isik erkent, zoals andere allochto­ne raadsleden in de regio, dat de positie van allochtonen extra lastig is. Ze krijgen in het stemhokje vaak brede steun van hun (vooral) Turkse of Marokkaanse achterban, maar slagen er vervolgens niet goed in de verwachtingen van hunzelf of van hun kiezers waar te maken. Uit een landelijk onder­zoek van instituut Forum blijkt dat slechts 21 procent van de al­lochtone raadsleden na vier jaar weer op een verkiesbare plaats komt.

„Ze leggen zichzelf vaak te veel druk op. De prestatiedrang naar de eigen achterban is te groot. Het grootste gemis is dat ze zichzelf geen doel stellen, wat ze in vier jaar willen bereiken”, meent Seyit Yeyden, wethouder van Turkse af­komst in Helmond. Hij was eerst acht jaar raadslid en geldt als voor­beeld van een allochtoon die wel zijn weg vond in de politiek.

Yeyden (46) was een voorloper van een nieuwe generatie allochto­nen in de lokale politiek: hoog opgeleid, welbespraakt en met Nederlandse mores. Voorheen werd het beeld bepaald door vertegenwoor­digers van Turkse en Marokkaanse gemeenschappen die veel minder geïntegreerd waren en soms slecht Nederlands spraken: de ‘excuusal­lochtonen’ die nodig waren om stemmen binnen te halen.

Volgens Mostafa Abbou bestaat dat fenomeen nog steeds. „Tuurlijk”, roept de lijsttrekker van de partij Eindhoven Nu. „ Als je kijkt naar de partijen in Eindhoven dan viert hypocrisie hoogtij. Er staan kandidaten hoog op lijsten die ik nog nooit bij een raadsvergadering heb gezien. Ze zijn er opgezet om stemmen te trekken en niks an­ders.

Als ze vervolgens in de raad zitten, laten de partijen hen verzui­pen. Ik ben in andere steden zelfs raadsleden tegenkomen die technisch analfabeet waren. Ze wor­den gebruikt als stemvee.”

Nou, zo kras is het niet, zegt Jos Pe­ters, voorzitter van Leefbaar Eind­hoven. Hij geeft wel toe dat Lok­man Angishan, van Turkse af­komst, binnengehaald is als een potentiële stemmentrekker. Angis­han staat vijfde op de lijst van Leef­baar. „Ik kan niet ontkennen dat het meespeelt, maar Lokman staat zo hoog omdat hij veel capacitei­ten heeft. Wij hebben van hem he­le hoge verwachtingen.”

Angishan stond aanvankelijk op de lijst van de PvdA maar was daar ontevreden over zijn lage plaats en stapte over. Dat soort ‘avonturiers’ houdt de SP liever buiten de deur, zegt de Eindhoven­se lijsttrekster Ans Heesterbeek.

Zij stelde de lijst mee samen. Op­vallend is dat bij de SP zowel in Eindhoven als Helmond allochto­nen niet hoog op de kieslijst staan. „ Door onze afdrachtregeling hou­den wij avonturiers op afstand. Bij de SP moet je je binnen de partij eerst bewijzen. Als je politiek be­vlogen genoeg bent, en kwaliteit hebt, kom je op de lijst. Wij heb­ben genoeg allochtonen in onze achterban maar nu niet hoog op de lijst. Als dat een paar stemmen kost, moet dat maar.” Abbou doelt dan ook vooral op de PvdA als partij van de ‘excuusallochtonen’. De gebo­ren Marokkaan werd in 2006 met 810 voor­keursstemmen gekozen voor de Eindhoven­se PvdA. Twee jaar later scheidde hij zich af in een eenmansfractie. Hij zegt dat hij bin­nen de PvdA nergens het woord over mocht voeren. Abbou had hele andere ver­wachtingen van het raadswerk dan de partij wilde.

„Ik ben een doener, een naïeveling, een be­langenbehartiger. Ik wil de postbode zijn tussen mensen in de wijken en de raad. Bin­nen de PvdA ging het soms over problemen van Marokkanen maar ik vroeg dan: heb je ze zelf wel eens gesproken, weet je waar je het over hebt? Maar ik mocht niks zeggen.
Ik had 810 stemmen binnengebracht en moest verder niet zeuren.”

Abbou zegt óók dat hij zich niet meer thuis­voelde bij de ‘verrechtste PvdA’. Met de hardere lijn die landelijk is uitgezet over integratie hebben veel allochtone PvdA-raadsleden in de regio moeite gehad. Sommigen gingen intern de strijd aan -zoals Isik, Yasin Toru­noglu uit Eindhoven en Mohammed Cha­him en Seyit Yeyden uit Helmond- anderen keerden zich af van de partij. In het Forum­onderzoek geeft 83 procent van de allochto­ne raadsleden aan spanningen te ondervin­den door de landelijke koers van de partij.

Voor Nezaket de Bruyn-Türkmenoglu was ‘het gedraai’ binnen de PvdA reden om an­derhalf jaar geleden als de aparte fractie Best Democratisch verder te gaan.
Het politieke klimaat is er voor allochtonen niet beter op geworden, vindt De Bruyn-Türkmenoglu. „In de raad van Best voel ik soms dat je toch gezien wordt als een buitenlander. Ik woon hier al dertig jaar, maar als je iets zegt in een vergadering zie je mensen denken: ze komt uit een an­der land, moet die hier ook iets van vinden? Zeker sindsWilders is het er niet gemakke­lijker op geworden.” De Bruyn-Türkmenoglu keerde zich af, Ya­sin Torunoglu (27) dook juist in de PvdA om de integratiediscussie bij te sturen. Hij geldt als een talent. Vier jaar geleden stond hij nog 25ste op de lijst maar kwam hij met liefst 1025 voorkeursstemmen in de raad.

Nu staat Torunoglu vierde. Volgens hem be­staan ‘excuusallochtonen’ bijna niet meer. Torunoglu: „Op divere lijsten zie je jongere, hoogopgeleide allochtone kandidaten staan die politiek op de Nederlandse manier be­drijven. Ik ervaar daarin weinig knelpunten. Eerdere generaties hadden een heel ander beeld van politiek. In Turkije is een raadslid meer een ombudsman voor zijn kiezers: ie­mand die zoekt naar concrete oplossingen voor een burger. Maar in Nederland moet je van het algemeen belang uitgaan en kun­nen discussiëren over een strategische visie voor 2028. Dat vond de eerste generatie raadsleden misschien te abstract, te moeilijk of saai. Ze dachten op straatniveau.”

Het allochtone raadslid als ombudsman, een man of vrouw bij wie je terecht kon met vragen, moeilijke brieven of belasting­formulieren; dat is nog stééds realiteit, zegt Adnen Senal, Turks raadslid en nu kandi­daat van Onafhankelijk Geldrop- Mierlo. Hij zegt al járen Turkse mensen in Geldrop op deze manier te helpen. Het raadslidmaat­schap heeft dat alleen maar gemakkelijker gemaakt.

Maar het levert Senal wel het verwijt van clientèlisme op: hij zou te veel een persoon­lijke belangenbehartiger zijn. In december wilde hij de vechtpartij in cafetaria De Smik­kel in Geldrop agenderen voor de gemeente­raad. Zijn eigen broer was bij het incident betrokken. Senal kreeg het verwijt van be­langenverstrengeling.

Zelf wil hij daar niet meer op ingaan. Hij geeft wel een ander voorbeeld. Senal: „Ik ben een keer met een Turkse meneer naar de gemeente gegaan. Hij had recht op een aanvullende uitkering. Die man kreeg gelijk en heeft nu honderd euro extra per maand.

Maar ik kreeg daarna wel een brief van de burgemeester met een waarschuwing. Ik zou te veel een belangenbehartiger zijn. Dat vond ik onzin. Ik zet me op dezelfde manier in voor een sportvereniging die zich bena­deeld voelt of voor een straat die een hek wil rond een speeltuintje. Ik ben een echte volksvertegenwoordiger.”

Alle allochtone raadsleden geven aan dat ze voor het algemene belang van hun stad of dorp in de raad zitten. Toch richten ze zich voor hun campagne voor een belangrijk deel op mensen van hun eigen etnische af­komst. De Bruyn-Türkmenoglu in Best en Senal in Geldrop-Mierlo leggen zelfs huisbe­zoeken af bij Turkse families. Isik, Torunog­lu en nieuwkomer Hafid Bouteibi van de Pv­dA in Eindhoven hebben tweetalige folders. Bouteibi vindt daar niets mis mee. „In het algemeen geldt dat het idee van de volksver­tegenwoordiger compleet weg is. Veel men­sen kennen amper raadsleden, terwijl ze juist behoefte hebben aan iemand die ze kunnen vertrouwen”, zegt Bouteibi, van Ma­rokkaanse afkomst. De leraar maatschappijleer (30) wil zich niet primair richten op problemen van Ma­rokkanen in Eindhoven. „Mijn voordeel is dat ik in die bevolkingsgroep veel mensen ken. Maar hun problemen hebben vooral te maken met een sociaal- economische klasse.
Die zijn voor mensen van welke kleur ook vaak hetzelfde”, zegt Bouteibi, geboren en getogen in Eindhoven.

Wat hij, de nummer negen van de PvdA, gaat doen om teleurstellingen bij hemzelf en zijn kiezers te voorkomen? „Weet je wat de beste remedie is? Geen beloftes doen.” Bouteibi houdt er rekening mee dat hij lang­zaam in het politieke werk moet groeien.

Mohammed Chahim erkent dat hij in zijn eerste periode in Helmond zichzelf graag meer had willen profileren. Volgens zijn lijsttrekker Seyit Yeyden komen raadsleden vaak pas in de tweede periode echt tot was­dom. Yeyden: „Maar het ontbreekt in het be­gin vaak aan coaching van nieuwe raadsle­den. Daar moet meer in geïnvesteerd wor­den. Dat geldt overigens ook voor autochto­ne raadsleden. Wat dat betreft lijken de pro­blemen van allochtone raadsleden steeds meer op die van de rest.” Chaim: „Vergeet niet dat allochtone kiezers ook aan het emanciperen zijn.”

John Graat